Wymodliłam ciebie

Kiedy pierwszy raz ujrzałam ciebie -
zawirował świat...
.
Wymodliłam ciebie,
wyprosiłam w snach.
Chciałam z tobą życie dzielić,
miłość dać.
.
Wymodliłam sobie ciebie
w dobry czas...
Szczęście rozkwitało 
w nas -
jak wiosenny kwiat,
co zapachem wciąż odurza tak
przez życia szmat.
.
Wymodliłam ciebie,
choć już dzisiaj tylko pamięć -
we mnie trwa...
.
Teresa Grzywacz
28.04.2025 r.

Haiku 284

świtem na Pradze
pierwszy tramwaj wyrusza
w labirynt miasta

*  *  *
iluzja jutra -
pod Pałacem Kultury
cygańskie wróżby

*  *  *
pocztówka z Polski -
Warszawa z lotu ptaka
z błękitną wstążką

*  *  *
dworzec Centralny -
tu krzyżują się drogi
z wszystkich stron świata
.
Konkurs "Wietrze w metrze", V edycja - 2015 r.

Słowa jak kamienie (sonet francuski)

Słowa kamienie jak pociski lecą,
trafiając w serce niczym sztylet zranią.
Wysłuchaj najpierw kiedy wyjdą z krtani -
nie odpłacając tą samą monetą.
.
Zrozumiesz wtedy jakie myśli dzielą,
jakie uczynki - co jak ogień palą.
Ucisz swe smutki i twarz wytrzyj łzawą,
zanim w odwecie wyrzucisz słów ciężar.
.
Porozumienie niczym akt przykładny,
usuwa z drogi te słowa kamienie.
Otwiera szansę i nadzieję daje -
na pojednanie z dwóch stron barykady.
.
Trudno jest dźwigać ciężar słów kamieni -
czas goi rany i wszystko odmieni...
.
Teresa Grzywacz
24.04.2025 r.

definicje

 OPIS GATUNKÓW POETYCKICH
--------------------------------------------------------
- TERCYNA - strofa otwarta, złożona z 3 wersów, zwykle 11- zgłoskowych. ze średniówką po 5 sylabie - 5/6
- Rymy mają następujący układ w kolejnych zwrotkach: aba, bcb, cdc, ded, efe, itd.
.
- W TERCYNIE - rymy w środkowych wersach tworzy się na podstawie ostatniego wyrazu środkowego wersu - poprzedniej zwrotki z wyrazem pierwszego wersu kolejnej zwrotki np. zapala - z dala,  trudności - gości, z góry - bury, kręta - pęta (to rymy dokładne niegramatyczne)
.
- W rymach dokładnych musi się zgadzać cała ostatnia sylaba.
.
- W przypadku SONETU TERCYNOWEGO - wszystkie zwrotki to tercyny, które się rymują jak wyżej, a na końcu występuje 2- wers który rymuje się ze sobą.
--------------------------------------------------------------------------------
SONET WŁOSKI - nazywany też sonetem PETRARKOWSKIM jest najbardziej klasyczna odmianą sonetu europejskiego.
- Składa się z 14 wersów podzielonych na dwie strofy czterowersowe (czterostychy) o układzie rymów okalających ABBA, ABBA
- i dwie trójwersowe tercyny - mają rymy podwójne: cdc, dcd lub cde, cde, cde lub cde, edc i wiele innych - Strofy trójwersowe maja dwa lub trzy współbrzmienia, tak ułożone by nie można ich było zamienić na czterowiersz i dwuwiersz.
- Sonet włoski to najczęściej 11-zgłoskowiec 5/6 (ze średniówką po 5 sylabie) lub 13-zgłoskowiec 7/6 ze średniówką po 7 sylabie.
- Sonet włoski rymuje się : ABBA, ABBA, i tercyn cdc, dcd 
- lub: ABBA, ABBA i tercyn   cde, cde
- a rzadko: ABBA, ABBA, cde, edc
- Zazwyczaj pierwszych osiem wersów zawiera część opisową lub narracyjną - pierwsza zwrotka opisuje temat, a druga odnosi się do podmiotu wiersza.
- ---------------------------------------------------------------------------------
SONET FRANCUSKI .- odmiana sonetu, wykształcona we Francji w XVI w. nazywana również sonetem marotycznym, od nazwiska poety Clementa Marota.
Układ francuski różni się od schematu włoskiego porządkiem rymów w końcowej części utworów.
Część początkowa czyli dwie kwartyny rymuje się tak samo w obu odmianach, czyli ABBA, ABBA (czasem ABAB, ABAB). Podstawowa różnica polega na tym, że w sonecie włoskim podkreśla się odrębność tercetów, natomiast w sonecie francuskim przy pomocy rymów wyodrębnia się parę wersów
cc ded lub cdcd ee.
-----------------------------------------------------------------------------------
SONET SZEKSPIROWSKI

Sonet szekspirowski to sonet, który składa się z 14 wersów. Trzy pierwsze strofy 4 - wersowe i ostatnia strofa 2 - wersowa o układzie rymów; ABAB, CDCD, EFEF, GG (11-zgłoskowiec)

Utwór liryczny ( takim jest sonet) to krótki tekst literacki, który charakteryzuje się wyrażeniem subiektywnych uczuć, emocji, myśli oraz doświadczeń przez podmiot liryczny.

Liryka jest to tekst pisany wierszem, który przekazuje emocje autora poprzez opowiadający podmiot liryczny obejmujący głównie utwory wierszowane, których przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne człowieka, jego uczucia, doznania i przekonania. W utworze pojawiają się różne środki stylistyczne zwłaszcza przenośnie, metafory, rymy, rytm. Dzieli się na lirykę osobistą ( gdy podmiot liryczny możemy utożsamić z autorem), lirykę roli (gdy podmiot liryczny udaje jakąś postać historyczną lub mitologiczną) i lirykę maski ( gdy podmiot liryczny udaje przedmiot, zwierzę, ideę, pojęcie). Bohater liryczny to ten o kim opowiada podmiot liryczny, postać, której poświęcono wiersz. Osoba mówiąca - ten kto mówi w wierszu osoba lub abstrakcyjny głos, jest najważniejszym elementem konstrukcji wiersza. Może być indywidualny lub zbiorowy. ----------------------------------------------------------------

- RYMY NIEGRAMATYCZNE - ułożone z wyrazów należących do różnych kategorii gramatycznych:
rzeczownik, czasownik,,, lub ułożone z wyrazów różniących się formą gramatyczną np. liczbą, osobą, rodzajem, przypadkiem
- RYMY NIEDOKŁADNE - rymy polegające na zbliżonym podobieństwie brzmieniowym zakończeń części wyrazów.
- RYMY DOKŁADNE - (pełne, ścisłe) - czyli takie w których rymujące się głoski są identyczne, inaczej utrzymują pełną identyczność głoskową na obszarze współdźwięczności. np. dziewczyna - malina, ominie - zaginie,  szycia - życia, płaczę - zobaczę.
--------------------------------------------------------------------------------------
- STROFA SAFICKA MNIEJSZA -
- Składa się z czterech  wersów, gdzie pierwsze trzy są 11-sylabowe z podziałem 5 + 6, czyli po piątej sylabie jest średniówka. Ostatni czwarty wers musi składać się z 5 sylab... Co do rymów, strofa saficka ich nie wymaga, ale jeśli one już są, to powinny być stosowane w całym wierszu jednakowo.
- ŚREDNIÓWKA - to przerwa na oddech (krótki przystanek). Powinna kończyć się naturalnie wyrazem.
Liczymy tu sylaby. Każdy wers musi mieć ich 11, a po 5 naturalna przerwa.
np. Kiedy mnie znowu ukołyszą dłonie
Kie-dy mnie zno-wu/5 u-ko-ły-szą dło-nie/6
------------------------------------------------------------------------------------------
- STROFA ALCEJSKA -
która w literaturze jest rzadkością. W związku z tym, że jest to klasyka sięgająca czasów antycznych jej układ
wraz z metrum jest dość skomplikowany (pomijam "krzaczki" i słowa z teorii poetyki - jedynie, co sylaba krótka to "k", sylaba długa to "d" oraz akcentowana to "a")
1 wers 11 sylab
2 wers 11 sylab
3 wers 9 sylab
4wers 10 sylab

1 wers 11 sylab (2 k,da | 2 k,da | 1 d | 3 da,k,k | 3 da,k,ka)

2 wers 11 sylab (2 k,da | 2 k,da | 1 d | 3 da,k,k | 3 da,k,ka)

3 wers 9 sylab (2 k,da | 2 k,da | 2 d,da | 2 k,da | 1 k)

4 wers 10 sylab (3 da,k,k | 3 da,k,k | 2 da,k | 2 da,k)

Kilka objaśnień: pionowa kreska oddziela tzw. stopy, przy czym stopa nie jest sztywno związana z liczbą sylab zastosowanego wyrazu, tu chodzi o brzmienie słów z akcentem przypadającym na sylabach wskazanych ww. układzie. przykład:

Jazda

trudy podróży ukryte czekają

góry miraży zamknięte zostają

wraca pamięć za każdym razem

wyrzutów sumienia – do widzenia

wyraz poruszy obszarem zamętu

dłuto katuszy zbliża do zakrętu

jazda spokojna wydarzeń brak

zerknę w lusterko wsteczne – serdeczne (Piotr W.)

--------------------------------------------------------------------------------------------
- STROFA STANISŁAWOWSKA -
- Składa się z wersów 10-zgłoskowych ze średniówką 5/5  i 8-zgłoskowych 
w porządku: 10 (5+5) 8 / 10 (5+5) 8
- Wersy o tej samej długości rymują się ze sobą, rymy krzyżowe (abab) przykład o rymach niedokładnych:
"Dręczące duszę, szare tęsknoty,
otulić białym kobiercem.
Poczuć zimowej poezji dotyk,
rześkim oddechem tkać wiersze". (z wiersza "Zimowe marzenia".
-----------------------------------------------------------------------------------------
- LIRYKA MIŁOSNA -
- Typ liryki, który wyspecjalizował się w wyrażaniu uczuć miłosnych
- MIŁOŚĆ ROMANTYCZNA - Poezja miłosna czasów starożytnych była domeną greckiej poetki Safony, której wiersze stały się wzorem subtelnego przedstawiania uczuć związanych z miłością czułości, tęsknoty, zazdrości i niepokoju.
---------------------------------------------------------------------------------------
- WIERSZ WOLNY -
Jest to rodzaj wiersza o swobodnej budowie rytmicznej. Charakteryzuje się tym, że liczba sylab w poszczególnych wersach jest różna. Nie obowiązują w nim żadne schematy.
Może mieć rym ale nie musi. Jest to typ wiersza, który należy do systemu nienumerycznego., gdyż jego budowa nie opiera się na zgodności liczby sylab, stóp, zestrojów akcentowych w wersie.
Długość wersów w wierszu wolnym nie musi być analogiczna i nie jest określana żadnymi regułami.
Przykładem wiersza wolnego jest wiersz T. Różewicza (*  *  *)od kilku lat... (z tomu "Twarz trzecia") oraz "Jestem Julią..." Haliny Poświatowskiej i wiele innych.
---------------------------------------------------------------------------------------
- MINIATURA POETYCKA -
Maksymalnie zwięzły utwór poetycki odpowiadający normom gatunku realizowanego zwykle w tekstach obszerniejszych. najczęściej ma charakter żartobliwy, np.  fraszki lub refleksyjno-liryczny, często przybiera formę czterowersu. W miniaturze zdania są ze sobą ściśle powiązane i zestawione w sposób konieczny dla wyrazistego sensu całości. Przykłady: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - 1/ "Cisza", 2/ "Liście".
1. Podczas gdy cisza się pali,
niebo rusza mewą puchową
jak wachlarzem dla śpiącej fali,
która leży z mątwą pod głową.
.
2. Rumieńce lata pobladły.
Liść złoty z wiatrem mknie.
I klonom ręce opadły
i mnie...
-------------------------------------------------------------------------------
KRESCENT - utwór wierszowany, w którym każdy następny wers jest o sylabę dłuższy od poprzedniego. Przykład; tak/piękny / horyzont / wyłonił się  / itd...
---------------------------------------------------------------------------------------
- ABECEDARIUSZ - utwór literacki, w którym kolejne wyrazy, wersy lub strofy zaczynają się kolejnymi literami alfabetu. (płynny abecedariusz stroficzny na warsztatach konkurs 22 kwietnia pt. "Bitwa na słowa")
---------------------------------------------------------------------------------------
- TELESTYCH - utwór wierszowany, w których końcowe litery wersów tworzą wyraz lub zdanie.
----------------------------------------------------------------------------------------

Czar magnolii (abecedariusz)

Aleje wiosenne w barwach i w zieleni,
będą zakochani tam uszczęśliwieni,
coraz częściej sobie spoglądając w oczy -
dopóki trwa miłość co ich zauroczy.
.
Entuzjazm wyzwoli i da szczęście w pełni.
Fascynacja nagła tę miłość wypełni,
gdzie kwitną magnolie urzekając czarem,
harmider w gałęziach - ptasie szczebiotanie.
.
I zapach wiatr niesie z kwitnących magnolii -
jak z biało-różowych obłoków zniewoli,
które w pełnej krasie czarują wspaniałym -
licznym kwiatostanem potęgując zachwyt.
.
Łut szczęścia pochwycić i już nie wypuścić.
Morze wspomnień w sercu od drogich przyjaciół -
na zawsze zachować jak talizman stary.
One będą siłą co dodaje wiary...
.
Teresa Grzywacz
22.04.2025 r.

Hosanna

Kiedy Jezus wjeżdżał do Jerozolimy na osiołku -
po drodze usłanej przez lud gałązkami palmowymi
i zdejmowanymi w pospiechu szatami -
witały Go tłumy, 
machając gałązkami palmowymi,
z okrzykami radości i uwielbienia -
"Hosanna", "Hosanna".
.
Triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy,
wydarzenie poprzedzające -
Śmierć Jezusa i Zmartwychwstanie.
.
Pięć dni później,
poniżany i wyszydzany,
przez ten sam lud który krzyczał:
Ukrzyżuj Go!
Na krzyż z Nim!
.
Został
ukrzyżowany,
zamiast Barabasza uwięzionego
za bunt i zabójstwo.

 Nikt już nie wznosił okrzyków,
"Hosanna", "Hosanna",
ani słów obrony,
czy choćby,
pocieszenia,

Teresa Grzywacz
13.04.2025 r.

zraniona miłość (wiersz wolny)

za dużo słów
całkiem niepotrzebnych
padło z gniewnych ust
po obu stronach racji
.
już zamilcz
zamknij na klucz
swe usta karminowe
jak rozchylone płatki róż
skąpane o świcie w perłach rosy
jakże zmysłowe i ponętne
.
między nimi linia
cienka jak rysa na szkle
czeka wciąż 
aż się zabliźnią
rany
.
Teresa Grzywacz
11.04.2025 r.

szafirki

 są takie dzwonki wraz z zielenią
jakby zrzucony szafir z nieba
w perlistej rosie znów się mienią
kiedy o świcie słowik śpiewa
i słońce wschodzi wśród obłoków
szafirki dzwonią dzwoneczkami -
gdy wiatr wiosenny tańczyć gotów
przy śpiewie świerszczy tańczą same -
szafirki wiatrem kołysane

Teresa Grzywacz
09.04.2025 r.

Dojrzałość (fraszki)

 1. Abstynent
.
Twierdził, że jest dojrzały z biedy,
lecz dojrzał inaczej kiedy -
wypił wolno po kropelce,
wszystko co było w butelce...
.
2. Dojrzałość
.
Dojrzałość to lepsze czyny -
a nie to, że na coś wciąż liczymy...
lecz trzeba stwierdzić śmiało,
że ciągle jest ich mało.
.
3. Namiętność

Kobieta dojrzała
kiedy kochana -
jest jak owoc cała
konsumowana...
.
Teresa Grzywacz
08.04.2025 r.

Kwietniowa wiosna (sonet)

Nastały wkrótce ciepłe dni kwietniowe,
wiosenne sady pokryły się bielą.
W górach krokusy dywanem się ścielą,
kwitnącym wierzbom wiatr potargał głowę.
.
Choć szare niebo często błękitnieje,
to słońcu trudno przedrzeć się przez chmury.
Wiosna nie cieszy już w ten dzień ponury,
gdy kwiat drzy z zimna w te śnieżne zawieje.
.
Świat cały biały niczym malowany,
wiosna stanęła opatrując rany.
.
Teresa Grzywacz
05.04.2025 r.

Zachód słońca (krescent)

Dziś
słońce
jest już na
horyzoncie.
Rozlewa czerwień,
i złoto z purpurą
na lazurowym niebie.
Ostatnie światła promienie
przeglądają się jeszcze w wodzie.
Kołysaniem na tafli jeziora,
znaczą na nim długą świetlistą drogę
i na nieboskłonie w lustrze lśniącej toni,
zanim nie znikną zupełnie za horyzontem.

Teresa Grzywacz
04.04.2025 r.

Gwiazda (wiersz wolny)

 Inspiracja cytatem "Dla całego świata możesz być nikim, dla kogoś możesz być całym światem".
Mały książę" - Antoine de Saint Eksupery

spójrz
na niebo nocą
utkane miliardem gwiazd
a pośród nich
ta jedna jedyna
co jasno mrugnęła do mnie znów
.
nie obchodzą mnie wszystkie inne gwiazdy
kiedy wiem
że ona tam jest
.
iskrzy
pulsuje i migoce
rozmawia ze mną
niczym alfabetem morse'a
przez gwiezdne galaktyki kosmosu
.
być może ona dla kogoś nieważna
ale dla mnie jest całym światem
.
Kiedy ciężar smutku mnie przygniata 
patrzę nocą na granat nieba
i ona zawsze tam jest
jak balsam
koi mój ból
wiem
że zrozumie mnie
.
jak zawsze
.
Teresa Grzywacz
03.04.2025 r.